Bir fısıltı geldi kulağıma, hemen sitesine baktım, doğruymuş...

Mustafa Sütlaş yeni bir kitap daha yayınlamış: “toplumun sağlığı hekimin hastalığı.”

Doğrusu merak ettim; uzun yıllar birlikte çalıştığımız için içeriğine dair fikrim vardı elbette. 2000'li yıllarda yayınlandığı sırada bir hasta hakları aktivisti olarak Martin Winckler'in yazdığı “Sachs'ın Hastalığı” romanını ben de okumuştum. O zamanlarda Mustafa Sütlaş bu kitabı hem okuyor hem de orada ele alınan konulara dair yazdıklarını paylaşıyordu. Aradan uzun yıllar geçti, sağlık ve hasta haklarına dair pek çok şey yazdı ama ve o yazıların devamı gelmedi. Sitesine bakıp da bu yazıların bir kitap olduğunu duyunca çok şaşırdım. Çünkü epeydir yüzünü edebiyata dönmüştü ve bu içerikte bir kitap yazmasını beklemiyordum. Şaşkınlığımla birlikte merakım da arttı. Sağlık hizmeti, hekim-hasta ilişkisi ve sağlığa dair tüm unsurların gerek etik gerekse hak temelinde hangi noktaya geldiğimizi iki cümle ile özetlemek mümkün şimdilerde: “Geçmiş ola.”

İşte, “geçmiş olana” dair ne söyleyeceğini, daha doğrusu söyleyecek neyi olduğunu merak ettim. Sordum, kitabı bana gönderdi, hemen göz atmaya başladım. İlk karşılaştığım 1.bölüm “kapıyı çalınız ve giriniz”di, ben de öyle yaptım.

Aile hekimimi ziyaret

Antibiyotik gereken bir durumum yüzünden riski en az olan kuruma, aile hekimimin bulunduğu yere gittim. “Hafta sonu mu?” dedirtecek kadar sessizdi bina. Hekim odasına giden koridorun önünde kırmızı beyaz iki metreye yakın plastik bir zincir önümü kesti, durdum seslendim: “Kimse yok mu?”

Buna karşılık içeriden duyulan ses ve kapıda beliren hekimimiz! “Buradayız”.

Ben onu tanıyorum, ama onun beni tanıdığından emin değilim. Göz rengini seçemediğim mesafeden sorulan “Neyin var” sorusu, gevelediğim bir iki şikayet. İstenilen sadece TC.kimlik no ve hemen ardından söylenen bir reçete kodu, bekleme süresi, yarım dakika, “iyi günler” ve “teşekkürler”.

Ondan sonra eve gittiğimde devamını okudum, roman tadındaki bu kitabın. Sonra geçtim internetin başına ben sordum Mustafa Sütlaş hepimiz için yanıtladı.

Kişisel sitende yeni bir kitabının daha yayınlandığını duyurdun, kaçıncı kitap bu?
eğer yanlış saymadıysam bu kitap “49”. e-kitabım. bu yıl içinde de yayınladığım ikinci e-kitabım.

“Okuru çok olsun” diyelim...

bundan çok emin değilim doğrusu. ama eğer dediğin gibi olursa gerçekten sevinirim.
kitaplarıma ulaşmak çok zor değil, bunu biliyorsun. isteyen ve e-posta adresini yazan herkese gönderiyorum. hem de karşılıksız...

Neden e-kitap?

Biliyorum elbette ama bilmeyenlerin çok olduğunu düşünüyorum; neden e-kitap? Dolu dolu içeriği olan, akıp giden cümlelerle kesintisiz okunan bir deneme kitabı olarak basılması çok daha iyi olmaz mıydı?

evet, bu bilinçli bir tutum ve aslında bir itiraz, bir karşı çıkış!
okumayı seven ve çok okuyan herkes gibi ben de kitapları elimde tutmayı, dokunmayı, kâğıt ve mürekkebin kokusunu ben de çok seviyorum; ama bunun, yani kitabın basılmasının, aldığımız sırada ödediğimiz bedelden çok daha büyük bir bedeli olduğunu biliyorum. e-kitaplar doğayı tahrip etmiyorlar, ağaçların kesilmesine neden olmuyorlar ve küresel ısınmanın oluşmasına katkıda bulunmuyorlar her şeyden önce. kitap basım sürecleri kapitalist kuralların belirleyici olduğu ve bazı “muktedirlerin” egemen olduğu bir süreç. bu süreçte aklı, beyni düşüncesi başta olmak üzere, yazar da bir “meta”ya dönüşüyor. ben bir anti-kapitalist olarak buna da itiraz ediyor, buna katkımın olmamasını istiyor ve bu çarka katılmamaya özen gösteriyorum.
diğer yandan hiç birimiz bir ilahî esinlenme ve göklerden gelen vahiylerle yazmıyoruz kitaplarımızı, sadece bizden önce yazılmış olanlara bir şeyler ekliyoruz. kitapların sahibi onların alıcıları okurları, üzerine bir şeyler ekleyecek, ya da esinlenerek daha çoğunu ortaya çıkarak, başka bir deyişle onları çoğaltacak olan herkesin. onlardan benim yazdıklarımı okudukları için nasıl bir karşılık talep edebilirim ki! bu hem doğru değil, hem de hakça değil.
ayrıca ifade etme özgürlüğünün gerçekte varolması için de gerekli bu. bir kitabı yazdığımda onun içeriğini istediğim gibi oluşturacak kadar özgür olsam bile, onu bir kişi bile parasını ödeyip almazsa bunun adı ifade özgürlüğü olur mu?
bunların farklı düşünceler, söylemler olduğunu biliyorum. bu tür konularda pek çok şeyi muhtemelen kişisel sitemde görüp, okumuşsundur, merak edenler de okuyabilir.

Covid-19 salgınında hasta hekim ilişkisi

Covid-19 salgınında yitirilen dünyalılara ithaf etmişsin kitabını, ama baktığımda doğrudan Covid-19'dan söz eden bir yazı yok içinde. Bu salgın insanların sağlığa, hastalıklara, hekimlere yönelik ilgisini de oldukça artırdı. Belki de bu ilgi yüzünden kitabını okumak isteyenler çok olabilir diye düşünüyorum.

bunun gerçek olmasını umuyor ve diliyorum ben de...
evet, haklısın aslında covid-19 salgınından doğrudan söz etmiyorum; ama neden salgını böyle yaşadığımızı, neden bu sonuçlara maruz kaldığımızı açıklayan unsurlar bence kitabın içindeki metinlerde yer alıyor. ithafta belirttiğim gibi insanların birer, sayı, rakam, numara ya da istatistiksel veri olmadığını anlatmaya gayret ettim. aslında bunu, kitabı yazarken esinlendiğim martin winckler'in “sachs'ın hastalığı” kitabı, bunun böyle olduğunun altını çiziyor.

Kitabının sonunda “aile hekiminizle tanıştınız mı?” bir yazı var. Senin kitabını okumaya başlamadan hemen önce ben de kendi aile hekimime gittim. Orada yaşadığım, senin kitap boyunca anlattığından çok farklı. “Kötünün iyisi” demek istemiyorum ama, pandemi koşullarında bir aile sağlığı merkezinde hasta-hekim ilişkisi, her iki tarafı da rahatsız etmeyecek ve zarar vermeyecek şekilde nasıl düzenlenebilir? Buna dair ne söyleyebilirsin?

aslında buna doğrudan değinmesem de kitabın bütününde yazılanlardan bunun nasıl olabileceği rahatlıkla çıkarılabilir. sen de biliyorsun ki oransal olarak bu küresel salgunda sağlıkçılar en büyük risk altında çalışıyorlar ve en büyük riski yaratıyorlar. ancak riski bilenler, onun risk olan yanlarını ortadan kaldıracak şekilde davranabilirler.
bu salgının çıkışına dair ortaya atılan iddialardan birisi bir laboratuardan bu virüsün yayıldığı şeklinde. şimdiye kadar bu konuda çalışan herhangi bir laboratuarda görev yapan sağlıkçılardan, görevlilerden herhangi birinin oradan kaynaklanan bir covid-19 hastalığına yakalandığına dair bir şey söylenmedi. yine aşı ile ilgili çok sayıda merkezde çalışamalar yapıldığını biliyoruz, oralarda da ortaya çıkan bir hasta olduğunu duymadık. peki neden?
çünkü bu tip yerlerde gerekli korunma tedbirleri gereken her şeyin tamamı yerine getirilir, yani “sıfır tolerans”la çalışılır. bu, işin gereğidir. peki diğer sağlık ortamları için de böyle olmamalı mıdır? bu salgının başında pek çok sağlık kurumunda çalışanların gerekli koruyucu malzemeye ilişkin sıkıntıları dile getirilmişti. benzer biçimde halkın kullanması gereken maskeler konusunda da aynı şeylerin olduğunu biliyoruz. bunları olmaması bu ilişkinin en önemli yanı. yani ilk kural “taraflar birbirlerine zarar vermeyecekler!” tıp etiğinin birinci kuralı bu.
bu sağlandıktan sonra ilişkinin ikinci kuralı da hizmetle ilgili karşılaşan bu kişilerin “taraf” değil “yan yana” olmaları. yani dostça, kardeşçe, eşit ve olumlu bir ilişki kurulması. ilk durumun olmaması ikincinin olmamasının nedeni olamaz, ama onun olmadığı yerde ikincisinin olması zaten söz konusu değildir, çünkü ikincisi için en gerekli olan şey “güven”dir. birbirinden emin olmayan insanlar iyi, doğru, güzel bir ilişki kuramazlar. yaşadığımız tam da bu ve yanlış olan da bu.

Kitabın hikâyesi

Kitabının bu salgın ortamında son hâlini aldığını önsözde yazmışsın, biraz yazılış sürecinden söz eder misin?

kitabın arka kapağında, az önce adından söz ettiğim “sachs'ın hastalığı” , martin winckler'in kaleminden çıkan ve fransa'da fransızca baskısıyla aynı yıl içinde yani 1998'de türkiye'de de yayınlanan bir kitabın fotoğrafı var. ben bu kitabı 1999'un sonlarında okumaya başladım. 2000 yılı başında da o zamanlar sayıları çok fazla olmayan popüler tıbbi sitelerden birisinde köşe yazıları yazma önerisi almıştım. bu kitabı okurken bir yandan da orada yazılanlara dair düşünmeye ve eş zamanlı yazmaya, bu sitede de yayınlamaya başladım. oldukça popüler oldu ve ilgi çekti. yanlış anımsamıyorsam kırk civarında yazı yazdım yaklaşık bir buçuk yıl içinde. sonra araya başka şeyler girdi sürdüremedim, iki binli yılların ortalarında yeniden ele aldım ve yirmi civarında yazı daha yazdım. covid-19 salgını sırasında da biriken kimis farklı sitelerde yayınlanan tüm yazıları elden geçirerek, kırka yakın yeni yazı daha yazdım ve kitap böylelikle oluştu.

Kitabın içindeki önsözlerde bu ayrıntılar yanında, ilk yazmaya başladığını dönemde değişik tabip odalarının dergilerine de bu kitap ve yazılarla ilgili tanıtıcı, uyarıcı ve yazmaya teşvik eden yazılar yazdığını belirtiyorsun, hattâ o dergilerin sayfalarının fotoğraflarını eklemişsin? Amacın neydi?

evet o zaman çok önemsemiştim ben bu kitabı, hâlâ da aynı şeyleri düşünüyorum. o zamanlar türkiye'de aile hekimliği uygulaması tam anlamıyla başlamamıştı. şimdi her yerde uygulanan bu modelin aslını bilmek anlamak isteyenler açısından bir rehber niteliğinde bir kitap. ben de kendi kitabımda bu modelle, bizde daha önce kurulmuş olan ancak gerektiği gibi uygulanmamış olan sağlık ocağı modelini bir anlamda karşılaştırdım, hastalıkla ve sağlıkla uğraşmanın farklarından söz ettim.

O zaman kitabın “Sachs'ın Hastalığı” na karşılık veren bir kitap olduğunu söyleyebilir miyiz o zaman?

“karşılık” demeyelim. öncelikle “sachs'ın hastalığı” kitabı edebi bir eser, bir “roman“, bruno sachs adında bir hayali doktorun yaşadıklarını, onunla bir arada olan çok farklı kişilerin gözünden anlatıyor. ama bunu anlatırken, sağlığı, hastalığı, hastaları, yakınlarını, hizmeti, insanların tutum ve davranışlarını, birbirleriyle ilişkilerini de ortaya koyuyor. ben bu kitabı okurken, okuduğum bölümlerde benim dikkâtimi çeken ve üzerinde konuşulması, ya da vurgulanması gereken noktalara değinmeye, tartışmaya çalıştım. “esinlenme” ya da “ilham alma” belki daha doğru tanımlar olabilir.

Hekim, aktivist, hasta ve hasta yakını gözüyle

Bunları öncelikle bir hekim olarak düşünüp yazdın, öyle değil mi?

bu güzel bir soru! çok sağol. evet okumaya ilk başladığım zaman daha çok bir hekim olarak bakıyordum oradaki konulara. ama geçen yirmi yıllık süreçte bu bakış çoğaldı, giderek bir sağlık hakkı ve hasta hakları aktivisti olarak da aynı konuları irdelemeye, o gözle bakmaya çalıştım. bu dönemde seninle birlikte önce hasta ve hasta yakını hakları derneği, sonra da sağlık hakkı hareketi derneği bünyesinde birlikte çalışıyorduk, dolayısıyla hekim gözünün yanına bir de bu konularda bir şeyler yapmaya çalışan bir sivil toplum aktivisti bakışı eklendi. bu kadarla da kalmadı daha sonrasında da yaşımın getirdiği çeşitli sağlık sorunları yanında, aktif hekimliği bıraktıktan sonra arada sağlık hizmetine de gereksinen sıradan bir “vatandaş” konumum gündeme geldi, bu kez bu hizmete gereksinim duyan, ondan yararlananların safına geçip aynı konulara bir de oradan bakmaya çalıştım. dolayısıyla kitabın aslında üç farklı “mustafa sütlaş” ın gözünden, beyninden ve kaleminden çıktığını söyleyebilirim. bu açıdan da yirmi yıllık bir hikâyesinin olması da bence çok iyi oldu.

Çoğalma ve çoğaltma

“Esinlenme, ilham alma” dedin, aslında senin böyle bir başka yapıttan yola çıkarak kaleme aldığın başka kitapların da var. bu bir tesadüf mü yoksa tercih mi?
evet! bu yıl yayınladığım bir şiir kitabım daha var, adına “nazire” dedim. çünkü gerçekten nazire olsun diye yaptığım bence ilginç bir deneme. sevgili murathan mungan'ın geçen yıl bu zamanlarda yayınladığı “çağ geçitleri” adlı bir şiir kitabı vardı. o kitaptaki her şiire verilen bir karşılıktan oluşuyor “nazire”. dolayısıyla bu tam anlamıyla bir esinlenme, hattâ “karşılık verme” sayılabilir.

“Nazire” en yakın zamandaki örnek, ben daha önce yazdığın başka kitapları da biliyor, anımsıyorum.

sağol. bunu fark etmiş olman da benim için çok önemli. doğrudur. meselâ cüzzam hastanesi bünyesinde çalıştığımız dönemde yaptıklarımızı anlatan “benim cüzzam hikâyem” le başlatabiliriz bu tür kitaplarımı. sevgili türkân saylan hoca'yla, sevgili mehmet zaman saçlıoğlu hocanın yaptığı ve iş bankası tarafından yayınlanan “güneş umuttan şimdi doğar” kitabında konuşulanlar ve yazılanlar bu kitabı yazmamın asıl nedenlerinden birisidir. çünkü orada yazılanları çoğaltmak istedim bir anlamda. sonra italo calvino'nun “görünmez kentler” kitabından yola çıkarak kaleme aldığım “kentler ve kentliler” adında “oyunlu / oyuncaklı“ bir kitabım daha var. bir tür masa başı oyunu gibi ve eğitim malzemesi olarak kullanılabilecek, ama diğer yandan calvino'nun izinden giderek felsefi bir metin yaratma derdinde ya da hevesinde olan, aynı zamanda içinde “sanatsal bazı üretimler”in de yer aldığı bir kitaptır bu, bunun da önemli unsurlarından birisi düşünceyi ve söylemi çoğaltmaktır. sonra iain bamforth adında bir ingiliz yazarın derlediği “kütüphanedeki beden” adında bir kitabı var. bu da sağlık, tıp ve hekimliğe kendi cephelerinden bakarak, ürettikleri edebi yapıtların içinde bu kavramları ve sonuçlarını tartışan dünyanın önde gelen edebiyatçılarının yapıtlarından alıntılanmış metinlerden oluşuyor. bu kitabı okurken, yine sachs'ın hastalığı kitabında yaptığım gibi orada yer alan çoğu çok ünlü edebiyatçının kaleminden çıkmış öykülerde anlatılanların önemini vurgulayacak, konulara özellikle tıp etiği ve tıbbın temel kuralları açısından irdeleyecek çoğaltmalarda ve “altını çizme” çabası içinde bulundum, böylelikle tıbbın edebiyat alanından doğru irdelendiği bir başka deneme kitabı ortaya çıktı, onun adı da “öteki bakış”. edebiyaçıların yaklaşımına dikkât çeken ve hekimlere yönelik bazı eleştirileri gündeme getiren edebiyatla tıbbın kesiştiği noktadan konuya bakan bir kitap oldu.
ama bunların dışında doğrudan bir oyunlaştırma çalışması olarak söz edeceğim iki metin daha var, bunlar da birer e-kitap olarak benim yayınlarım arasında yer alıyor. bunlardan ilki edita morris'in “hiroşima'nın tohumları” adlı romanında geçen bir japon hikâyesinin oyunlaştırılmış şeklidir ve aynı adla kitaplaştırdım bunu. ikincisi de yine mitolojik bir öyküyü anlayan henry bachau'nun “diotime ve aslanlar” adlı novelasının oyunlaştırılmış biçimidir.bunda da yönetim anlamında kadınların gücünün önemini ortaya koymaya çalışmıştım.
ne yazık ki umduğum ilgiyi görmedi bu yapıtlar. örneğin italo calvino'nun kitaplarını gönderen yayınevine buna dair bir bilgi verdim ve gönderdim. aslında basılsın derdim yoktu, dediğim gibi çocuklar ve gençler için bir masa başı oyunu ve düşünme aracı, unsuru gibi bir üretimdir. nasıl yapılacağını da anlatmıştım. çok beğendiler, ama yayınları içinde onu dahil edecek bir kategori bulamadıkları için basamayacaklarını söylediler.

Sağlık, Sağlık, Sağlık...

“toplumun sağlığı hekimin hastalığı” kitabının içeriğinden de söz edelim mi biraz da?

olur, edelim tabi. “sachs'ın hastalığı” kitabında daha önce de söz ettiğim gibi bruno sachs'ın paris'in banliyölerinden birinde açtığı bir muayenehane ve burada sunduğu aile hekimliği hizmeti arka planda anlatılırken bu doktorun başından geçen bir aşk macerası dile getiriliyor. ama dr. bruno muayenehanesinde verdiği hizmetle ilgili bir çok konuyu ayrıntılarıyla ortaya koymuş. bundan yola çıkarak, sağlık hizmeti sunulan ortam ve mekânlardan başlayarak sağlık hizmetiyle, tıpla, hastalıklarla, hastalarla, yakınlarıyla ilgili pek çok unsuru hem ülkemizde olan durumu hem de olması, yapılması gerekenleri göz önüne alarak tartışmaya çalıştım.
belki kitabın içindeki yazıların başlıkları bu içeriğe dair bazı ip uçları sunabilir. şöyle başlıklar var örneğin: “kapıyı çalınız ve giriniz”, mekânımız bizi ele verir!, “iyi günler baylar bayanlar...”, “sizin için ne yapabilirim?”, “basamaklı sağlık hizmeti”, “uzmanların koruyucu sağlık hizmeti vermesi”, “çocuklarla ilişkiler”, “meslektaşlara yönelik tavırlar”, “sır saklama yükümlüğünün sınırı”, “yarım kamyonet kağıt...”, “beyaz gömlek giymesi çok iyi”, “doktorlar ve hâlleri”, “hastalar hekimlerini tanımalı”, “yetmişinde yirmisindeki gibi olmak”, “nasıl söylemeli?”, “duygular işe karıştığında”, “eşsiz doktorlar, yalnız doktorlar”, “hekim ölüme yardım eder mi?”, “karanlıkta bırakılanlar”, “algılar, söylentiler ve söylenceler”, “sağlık ortamında şiddet”, “bulaşıcı hastalıklar ve sonuçları”... sanırım bunların ardında yazılanlar tahmin edilebilir ve kitabın içeriğine dair yeterli fikir verir.

Ben severek okudum. Eline, yüreğine, kalemine sağlık. Son olarak okurlarına ne söylemek istersin. aklımda olanların çoğunu sordun ve ben yanıtlarken söyledim. kalanının da kitabın içinde olduğunu söyleyeyim. ama okurların benim yapmak istediğimi yapmalarını isterim. bir zamanlar bu kitapla ilgili bir blog oluşturmuştum. sonra devamı gelmeyince de kapatmıştım. şimdi eğer kitapla ilgili okur yanıtları, katkıları gelirse o bloğu yeniden oluşturmayı düşünüyorum. çünkü bunların hepsi çok önemli sağlıkçı ya da hizmetten yararlananlar olarak hepimizi ilgilendiriyor. benzer konuları kişisel sitemde sürekli işlediğimi belirtmek istiyorum. aralıklı da olsa okurlar oraya da göz atabilirler. sana da özenin dikkâtin ve çaban için teşekkür ediyorum.
bu arada kitapta zaman zaman adından söz ettiğim çok sevdiğim ve çok değerli bir hocam var, prof.dr. çağatay güler. kitabın bir örneğini de ona yollamıştım. onun bana yazdığı mesajında söz ettiklerine iznin olursa burada yer vermek isterim:

“Kitabın 8-9 bölümünü okuyabildim. (55,85,89, sonsöz... gibi). Eleştirel düşüncenin sağladığı birikimi yansıtıyor. Tek taraftan görmemeye özellikle dikkat etmişsin, yan tutmamak için kendini bilinçli olarak da zorlamışsın. Aktif görevde olsam Romanla senin kitabını en az yarım günlük bir seminerde işlerdim asistan arkadaşlarla. İletişim kurabildiklerime yine önereceğim.. Kitabı indirip kaydettim. Zaman zaman dönüp bölüm bölüm okuyacağım.
Kitabının bir başka işlevi daha var. Bu tip bir kitabın nasıl okunması gerektiğini, aynı kitapta temanın diyalektiğinin nasıl süzülüp alınacağı konusunda da güzel bir örnek. Ben olsam edebiyat bölümü öğrencilerine de romanla birlikte senin kitabı değerlendirmelerini salık verirdim.”

OKURA NOT: Mustafa Sütlaş'ın sürekli okurları ve izleyicileri onun “büyük harf” kullanmadığını biliyor olmalılar, ben de bana verdiği yanıtlarda buna özen gösterip, “büyük harf” kullanmadım.

Kitabın Künyesi: “toplumun sağlığı hekimin hastalığı.” mustafa sütlaş;
2020, kasım; kendi yayını, e-kitap, 426 sayfa

Leyla Kurtoğlu Hacıosmanoğlu

Anadolu Üniversitesi'ni bitirdi. İstanbul Lepra Hastanesinde çalıştı. 29 yıl fiili devlet hizmetini tamamlayarak 2014 'de emekli oldu. Çeşitli sivil toplum örgütlerinin yanında Hasta Ve Hasta Yakını Hakları Derneği Derneği (HAYAD) ve Sağlık Hakkı Hareketi Derneği (SHHD) aktivist olarak uzun yıllar görev yaptı. 4 yıl resim eğitimi aldı. 5 yıldır Bodrum Gümüşlük'de yaşıyor. Gümüşlük Akademisi Edebiyat Evi bünyesinde okuma ve yazma faaliyetlerini sürdürüyor ve kendi atölyesinde resim çalışmaları yapıyor.

(Kişisel sitesi:  Kişisel Sitesi) 

tiyatro east n bull'un yeni dijital tiyatro projesi, sokağa çıkma yasağı sırasında sayıları giderek artan aile içi şiddet olaylarını ele alıyor.

londra merkezli uluslararası tiyatro kumpanyası tiyatro east n bull, çift dilli olarak hazırladığı yapımlarla, günümüzün politik kavramlarını ele alarak yaşam ve yaşananlar üzerine düşünmeyi öneriyor.

1997'den bu yana londra'da yaşayan ve tiyatro yapan barış celiloğlu'nun oluşturduğu bu grup tiyatroyu da "küresel" olarak düşünüyor ve farklı ülkelerden sanatçılarla ortak çalışmalar yapmayı ve dünyadaki diğer tiyatro topluluklarıyla işbirliği yapmayı hedefliyor.

east n bull, akdeniz, orta doğu, balkanlar ve latin amerika'lı farklı tiyatrocularla bedenî çalışma, fiziksel iş tasarlamanın yanı sıra politik ve toplumsal odaklı metinler de oluşturuyor. topluluğun amaçlarından birisi de ülkeler ve toplumlar arası engelleri kırabilmek için kültür ve dil sınırlarını aşmak, toplulukları bir araya getirerek çok dilli üretimler ve yapıtlar ortaya koymak.

dokuz ülkeden tiyatrocular bir arada
bu çerçevede covid-19 krizinin herkes gibi tiyatrocuları da etkileyerek sahne imkânlarını ortadan kaldırması, evlerine kapatarak yalnız başlarına kalmak zorunda bıraktığını gören celiloğlu bunu bir fırsata dönüştürme çabasıyla yaklaşık dört-beş ay önce "karantinada hapis, karantinada kilitli" adlı projeyi tasarladı.

salgının en az bir yıl daha sürebileceğini de öngörerek başlatılan bu dijital tiyatro projesine dokuz farklı ülkeden (ingiltere, türkiye, yunanistan, ispanya, rusya, italya, polonya, avustralya, kıbrıs) yaklaşık 62 sanatçı hiç maddi bir karşılık beklemeden katılıyor.

covid-19 salgını sırasında hemen her yerde gündeme gelen sokağa çıkma yasağının zaten artma eğilimi gösteren aile içi şiddet olaylarını daha da artırdığını fark eden celiloğlu, bu projenin teması olarak da bu konuyu ele almaya karar verdi.

celiloğlu yaşanan çok sayıda olay haber olsa da yeterince ele alınmadığı, açıkça tartışılmadığı ve insanların sessizce acı çektiği kanısında.

celiloğlu gelinen süreçte projenin büyük bir bölümünün tamamlandığını belirtiyor ve "son derece yetenekli profesyoneller, oyuncular, yazarlar, görsel sanatçılar, ressamlar, müzisyenler ve şairlerle birlikte çalışarak yaratacağımız imgesel olduğu kadar düşündürücü de olacak bu görsel tiyatro projesini avustralyalı harika bir ekiple müthiş bir işbirliği içinde yürütmekteyiz" diyor.

türkiye ekibi
projeyi türkiye'de yürüten ekipte çok sayıda tiyatrocu ve sanatçı yer alıyor. türkiye bölümünde hazırlanan oyunun metnini halide eşber, onsun meryem, aysel karaca, yapıncak gürerk, yıldız çakar ve barış celiloğlu'ndan oluşan ekip kaleme aldı ve çevirmen berna vardar da ingilizceye çevirdi.

türkiye bölümünü oluşturan oyunun yönetmenliğini de projenin tümünün yönetmeni barış celiloğlu yaptı. video ve ses tasarımını çiğdem boru, şeref özdemir ve ceren ayşe özbudun üstlendi.

oyunda görev alan oyuncular ise naz yeni, dilek yorulmaz, ada burke, irem sayılgan, aslı özgönül, ezgi bakışkan barış, gülistan sarbas.

ingiliz parlamento'sunda gösterim
projenin şu anda montaj aşamasında olduğunu belirten barış celiloğlu önce yazarlarla iki ay süren ve zoom üzerinden yapılan toplantılar düzenlediğini, eş zamanlı olarak da karantina döneminde olan erkek şiddeti olaylarını araştırdığını belirtiyor.

metinler oluşturulduktan sonra oyuncular belirlenmiş ve yine sanal ortamda canlı provalar yapılmış. tüm oyunlar videoya aktarıldıktan sonra da bu görüntülerin kurgulanması ve montajı aşamasına gelinmiş. sekiz bölümden oluşan bu uzun dijital projenin ispanya ve avustralya'da sergileneceği dijital platformlar hazırlanmış durumda.

projenin yeni yılda başka dijital tiyatro ve film festivallerinde de gösterime girme durumu olduğunu belirten barış celiloğlu yaptığımız görüşmede projeyle ilgili şunları belirtiyor:

"ingiltere parlamentosunda bir akşam düzenlenecek ve orada da kadın grupları/organizasyonları ve bazı milletvekillerine gösterilecek. bununla amaç bu sorunları daha görünür kılmak ve yasaların daha iyi düzenlenmesi için gündem oluşturmak. yönetmen olarak bütün dileğim bu sorunun diğer ülkelerin de politika gündemine taşınması. özellikle türkiye'de kadın cinayetlerindeki artış çok yüksek olduğu için bu projenin oradaki durumu daha da görünür kılması en büyük dileğim."

projeyle ilgili ayrıntılı bilgi ve sergileme programı için  burayı  tıklayın.

barış celiloğlu hakkında

türkiye'deki tiyatro eğitimini stüdyo oyuncular'ında aldı. istanbul'da genç oyuncular ve bilsak tiyatro atölyesi'nin yapımlarında rol aldı. tunç başaran (uçurtmayı vurmasınlar) ve derviş zaim (tabutta rövaşata) gibi usta yönetmenlerle çalıştıktan sonra 1997'de londra'ya yerleşti.

ingiltere'nin meşhur tiyatro konservatuvarlarından the royal central school of speech and drama'da tiyatro üzerine master eğitimi alırken londra'nın çeşitli tiyatrolarında (the gate theatre, camden people's theatre, arcola theatre, the young vic, edinburgh fringe festival) sahnelenen oyunlarda oynadı. 1998'den beri londra'nın çeşitli tiyatrolarında oyun yönetti.

2017'de londra'da ariel dorfman'ın "ölüm ve kız" adlı oyununu hem yönetip hem de başrol olan paulina'yı oynadı. bu rolle kendisine 2018'de direklerarası seyirci ödülleri tarafından yurtdışı kategorisinde "en iyi kadın oyuncu" ödülü verildi.

2018'de ayrıca yunanlı yazar loula anagnostaki'nin "resmî geçit" adlı oyununu yönetti. kasım 2018'de ingiliz bir kumpanyanın "sakın cüret etme" adlı feminist ve politik temalarla dolu oyunuyla londra'da eleştirmenlerden övgü aldı. barış celiloğlu nisan 2019'da da "resmî geçit" rejisiyle yurtdışı kategorisinde direklerarası seyirci ödülleri tarafından "en iyi yönetmen" ödülüne değer görüldü.

voltairine de cleyre'in adını daha önce duydunuz mu bilmiyorum. ben duymamıştım. 1999 yılında sel yayınları arasında yayınlanan, benim 2003 yılında alıp kütüphaneme koyduğum, ancak yeni okuduğum amerikalı anarşist voltairine de cleyre'in yaşamı adlı, paul avrich'in kaleme aldığı biyografi kitabını okuyana kadar haberim yoktu.

eskiden beri biyografi kitapları ilgimi çekmiştir ama şu sıralarda daha çok okuduğum kitap temaları arasında önemli bir orana sahip. geçen ay bir başka eylemci amerikalı kadının, "jane addamsın yaşam öyküsünü okumuştum. voltairine de cleyre hepi topu 45 yıllık ömrüne pek çok işi ve kocaman denilecek bir yaşamı sığdırmış çok önemli ve değerli bir kadın. vikipedideki sayfasında oldukça ayrıntılarıyla anlatılmış.

paul avrich'in kitabında yazılanlar, bu yaşamın önemli satırbaşlarıyla birlikte kendisinin söylediklerini de içeriyor. dil ve müzik öğretmenliği yanında onu herkesin tanımasına yol açan anarşist politik kimliğinin yanında aynı zamanda iyi bir şair de...

kitapta bu şiirlerinden bazıları da yer alıyor.